عقود و معاملاتی که در جامعه واقع می‌شوند هر کدام بسته به نوعی که دارند دارای ویژگی‌های خاص خود می‌باشند. اما در همه معاملات شرایط اساسی صحت معامله مشترک بوده و همه آن‌ها باید دارای شرایط ذکر شده در قانون باشند تا صحیح محسوب شوند. در ادامه به بررسی شرایط اساسی صحت معامله و بررسی هر کدام از آن‌ها طبق قانون مدنی می‌پردازیم. برای آشنایی بیشتر با فرار از معامله یا دین و مجازاتش کلیک کنید.

شرایط عقود و معامله صحیح

برای عقود و معاملات دو دسته شرایط وجود دارد:

۱ – شرایط عمومی که در هر عقد، صرف نظر از نوع آن باید موجود باشد وگرنه عقد معتبر نخواهد بود.
۲ – شرایط اختصاصی که در عقود مختلف متفاوت است.

انواع عقود از حیث تاثیر وجود و عدم شرایط اساسی

۱ – عقد صحیح و نافذ | معامله صحیح

عقد صحیح و نافذ آن عقدی است که علاوه بر شرایط اختصاصی خود دارای تمام شرایط اساسی صحت معاملات می‌باشد. این عقد تمام آثار حقوقی خود را ایجاد می‌کند.

۲ – عقد باطل | معامله صحیح

عقد باطل عقدی است که فاقد بعضی از شرایط اساسی صحت معامله بوده مانند عقدی که مورد معامله مبهم باشد.

۳ – عقد غیر‌نافذ

عقد غیر‌نافذ به عقدی گفته می‌شود که فاقد بعضی از شرایط باشد. مانند عقدی که مکره واقع می‌سازد که به علت نبود رضایت، غیر‌نافذ است.
عقد غیر‌نافذ باطل نیست ولی موثر و معتبر هم نمی‌باشد و در حالت عدم نفوذ هیچ گونه اثر حقوقی هم ندارد. دلیل این که می‌گوییم عقد غیر‌نافذ باطل نیست این است که این عقد می‌تواند با رضایت بعدی کسی که رضایت او شرط صحت عقد است کامل شده و آثار حقوقی خود را ایجاد کند.

شرایط اساسی صحت معامله

طبق ماده ۱۹۰ قانون مدنی برای صحت هر معامله شرایط ذیل باید وجود داشته باشد:

۱- قصد و رضای طرفین.

۲ – طرفین معامله باید اهلیت داشته باشند.

۳ – موضوع معامله معین باشد.

۴ – انگیزه و جهت معامله مشروع و قانونی باشد.

توصیه می‌کنیم مقاله مشخصات مورد معامله را مطالعه فرمایید.

الف) قصد طرفین و رضا

قصد و رضا از یکدیگر قابل تفکیک هستند. زیرا آثار آن دو و فقدان آن‌ها با هم متفاوت است.
منظور از رضا تمایلی است که پس از سنجش سود و زیان ناشی از بستن قرارداد در فرد ایجاد می‌شود. اگر اکراهی صورت گیرد و رضای فرد مخدوش گردد عقد غیر‌نافذ است. پس این مرحله قبل از تصمیم‌گیری است.
اما قصد به معنای همان تصمیمی است که شخص پس از رضایت به انجام معامله می‌گیرد که به انعقاد قرارداد منجر می‌شود. در واقع قصد راجع به مرحله اجرای تصمیم است. بنابراین رضا قبل از قصد می‌باشد.
در صورت فقدان قصد، عقد باطل است و هرگز قابل اصلاح و تنفیذ نمی‌باشد اما عقدی که فاقد رضا باشد غیر نافذ بوده که با تنفیذ بعدی کاملاً معتبر خواهد شد.

توصیه می‌کنیم مقاله معامله فضولی را مطالعه فرمایید.

ب) اهلیت طرفین

اهلیت در لغت به معنای شایستگی بوده و در اصطلاح حقوقی به معنای شایستگی شخص برای این که فرد بتواند صاحب اموال شود و یا در اموال خود تصرف کند. اهلیت به دو دسته تقسیم می‌شود: اهلیت تمتع و اهلیت استیفاء.

اهلیت تمتع

اهلیت تمتع به معنای شایستگی شخص برای دارا بودن حق است که هر انسان زنده از این نوع اهلیت تمتع برخوردار خواهد بود.
طبق ماده ۹۵۶ قانون مدنی اهلیت برای دارا بودن حقوق با زنده متولد شدن انسان شروع و با مرگ او تمام می‌شود.

اهلیت استیفاء

اهلیت استیفا به معنای شایستگی فرد برای اجرای حقوق مدنی است.
در ماده ۹۵۸ قانون مدنی گفته شده هر انسان بهره‌مند از حقوق مدنی خواهد بود اما اجرای آن منوط است به داشتن اهلیت استیفاء.

ج) موضوع معین مورد معامله

مورد معامله عبارت است از مال یا عملی که هر یک از طرفین، تعهد تسلیم یا ایفای آن را می‌کنند. این مال باید معین باشد.

توصیه می‌کنیم مقاله اشتباه در موضوع معامله را مطالعه نمایید.

د) مشروع بودن جهت معامله

به جهت معامله هدف معامله نیز گفته می‌شود. انگیزه عبارت است از هدفی که معامله کننده از تشکیل عقد در سر می‌پروراند برای مثال شخصی خانه خود را می‌فروشد تا خانه بزرگتری بخرد.
پس یکی از شرایط صحت معامله این است که جهت معامله مشروع باشد. طبق ماده ۲۱۷ قانون مدنی در معامله لازم نیست که جهت آن تصریح شود ولی اگر تصریح شده باشد باید مشروع باشد و الا معامله باطل است.

شرایط مورد معامله

۱ – مالیت داشتن

یکی از شرایط مورد معامله این است که مورد معامله مالیت داشته باشد یعنی دارای ارزش اقتصادی باشد. طبق ماده ۲۱۵ قانون مدنی معامله نسبت به چیزی که مالیت ندارد باطل است.

۲ – منفعت عقلایی داشتن | معامله صحیح

شرط دیگری که مورد معامله باید داشته باشد دارای منفعت عقلایی بودن است. یعنی مورد معامله باید منفعتی داشته باشد که عقلای جامعه استفاده از آن را تجویز می‌‌کنند.
البته اینکه تشخیص دهیم یک مورد معامله منفعت عقلایی دارد یا خیر، تابع معیار‌ها و ضوابط زمان و مکان می‌باشد.

۳ – منفعت مشروع داشتن | معامله صحیح

گاهی اوقات ممکن است قانون استفاده از اشیایی را که دارای منافع عقلایی بوده به علت و جهتی فقط برای طبقه خاصی مجاز دانسته و برای دیگران ممنوع تلقی کرده است. برای مثال افراد نظامی می‌توانند از مواد منفجره استفاده کنند ولی این استفاده برای افراد عادی ممنوع است.

۴ – مقدور بودن تسلیم | معامله صحیح

مقدور بودن تسلیم مورد معامله به معنای این است که کسی وقتی شیء را مورد معامله قرار می‌دهد باید بتواند آن را به طرف دیگر تسلیم کرده وگرنه معامله باطل خواهد بود. برای مثال کسی نمی‌تواند پرنده‌ای را که پریده است به دیگری بفروشد.

توصیه می‌کنیم مقاله بطلان معامله را مطالعه نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص معامله صحیح، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط معامله صحیح پاسخ دهند .