ثبت اختراع بعد از خلق هر اثری ضرورت دارد. گاهی ایده‌ خاص و یک راه حل ویژه در ذهن برخی از افراد برای حل یک مشکل در صنعت به وجود می‌آید. آن زمان که این ایده خاص به واقعیت تبدیل می‌شود می‌گوییم اختراع صورت گرفته است. همواره امکان دزدیده شدن و سوءاستفاده از ایده‌ یک مخترع‌ وجود دارد. قانون برای جلوگیری از سوءاستفاده دیگران، ثبت کردن اختراع را پیش روی مخترع قرار داده است. در ادامه مقاله به ثبت اختراع و شرایط آن می‌پردازیم. برای آشنایی بیشتر با قانون مالکیت معنوی کلیک کنید.

ثبت اختراع

ثبت‌کردن یک اختراع در ایران به صورت اعلامی است. اعلامی بودن به این معناست که فرد متقاضی باید درخواست خود را مبنی بر ثبت‌اختراع مطرح و اعلام نماید. اعلام ثبت‌اختراع از طریق سامانه اینترنتی انجام می‌شود. متقاضی می‌تواند با درج مشخصات فردی و مشخصات اختراعش برای ثبت آن درخواست نماید. خوب است بدانید گاهی مخترع مالک اختراع نیست. زیرا در مواردی اختراع به سفارش شخص دیگری انجام می‌شود. لذا سفارش دهنده مالک اصلی اختراع است.

حق ثبت‌اختراع یک قرارداد دوجانبه میان شخص ثبت‌کننده اختراع و دولت می‌باشد. با ایجاد شدن این قرارداد دولت بر اساس قانون یک حق انحصاری برای استفاده از اختراع را به مدت زمان بیست سال به مخترع تعلق می‌دهد. مدت اعتبار مذکور از تاریخ تسلیم اظهارنامه در نظر گرفته می‌شود. برای حفظ اعتبار بیست ساله ثبت‌اختراع باید هرساله هزینه‌ای پرداخت شود.

در برخی موارد اشخاص تمایل دارند که اختراع خود را در سایر کشور‌ها نیز به ثبت برسانند. امکان ثبت بین‌المللی اختراع نیز وجود دارد. در جهان معاهده‌ای به نام معاهده همکاری ثبت بین‌المللی اختراع وجود دارد که بسیاری از کشور‌های جهان از جمله ایران عضو این معاهده می‌باشند. افراد برای ثبت‌اختراع خود در عرصه بین‌الملل باید مطابق قوانین این معاهده عمل نمایند.

شرایط و مراحل ثبت اختراع

متقاضی ثبت‌اختراع باید تقاضای خود را مبنی بر ثبت‌اختراع در سامانه iripo.ssaa.ir ثبت نماید. فرد می‌تواند در سامانه مذکور ثبت‌نام موقت انجام دهد و کد رهگیری دریافت کند. سپس با آماده کردن سایر مدارک لازم و تنظیم اظهارنامه با کد رهگیری خود وارد سامانه شده و مدارک خود را تکمیل نماید.

متقاضی با وارد شدن به سامانه و انتخاب گزینه ثبت‌نام، می‌تواند نام کاربری و رمز عبور دریافت کند. بعد از آن متقاضی باید مراحل پر کردن فرم و وارد ساختن مشخصات مخترع و اختراع را در سامانه انجام دهد. در سامانه باید یک نفر به عنوان دریافت کننده اختراع مشخص گردد. اطلاعات مهم به صورت پیامک یا به صورت ایمیل به شخص دریافت کننده ارسال می‌شود. مخترع باید برای اختراع خود یک نام تعیین نماید و اطلاعات و مشخصات فنی اختراع را در سامانه توصیف نماید.

توصیف اختراع

متقاضی ثبت اختراع باید اختراع خود را هنگام ثبت در سامانه توصیف نماید. برای توصیف یک اختراع باید به نکات زیر توجه داشت:

• اختراع در چه زمینه کاری تولید شده است؟
• هدف از اختراع آن چه بوده است؟
• کارکرد اختراع به چه شیوه‌ای است؟
• فواید و مزایای اختراع این محصول چیست؟
• تفاوت اختراع با نمونه‌های مشابه سابق چیست؟ چه تازگی دارد؟

تنظیم اظهارنامه

متقاضی ثبت‌اختراع باید هنگام ثبت‌نام در سامانه یک اظهارنامه‌ای تنظیم و در سایت قرار دهد. با استفاده از اظهارنامه میزان پشتیبانی حقوقی از یک اختراع مشخص می‌شود. اظهارنامه باید به زبان فارسی و در سه نسخه به همراه درج تاریخ و امضا تنظیم گردد. پس از ارائه اظهارنامه، توسط کارشناسان مربوطه بررسی می‌گردد. با گذر از این مرحله متقاضی باید به اداره کل مالکیت صنعتی مراجعه نماید. هنگام تنظیم اظهارنامه باید به موارد زیر توجه شود:

• متقاضی باید اطلاعات کامل خود مانند نام، شغل، آدرس و تلفن خود را در آن وارد نماید.
• عنوان و حوزه کاری اختراع در اظهارنامه درج شود.
• هزینه‌های لازم پرداخت و رسید پرداخت هزینه‌ها پیوست شود.
• سایر اطلاعات ضروری که مرتبط با اختراع است نگارش شود.

مراجعه به اداره مالکیت صنعتی

متقاضی باید پس از ارائه اظهارنامه، به اداره مالکیت صنعتی مراجعه نماید و ادامه مراحل ثبت‌اختراع را در این مرجع طی نماید. اداره مالکیت صنعتی پس از ثبت‌اختراع موظف است که:

• یک بار ثبت‌اختراع را با آگهی منتشر نماید.
• برای ثبت‌اختراع گواهینامه صادر نماید.
• بعد از بایگانی و دریافت هزینه‌های لازم باید گواهینامه ثبت‌اختراع را به متقاضی تحویل دهد.
• در صورت درخواست دارنده گواهی اختراع، تغییرات لازم در مورد اختراع را ایجاد نماید.

اعتراض به ثبت اختراع

اعتراض به ثبت‌کردن اختراع در سه حالت ایجاد می‌گردد. حالت اول زمانی است که اظهارنامه ثبت‌اختراع و درخواست متقاضی رد شود. در این حالت متقاضی مهلت دارد با ادله و مستندات لازم طی 30 روز به کمیسیون مربوطه اعتراض خود را اعلام نماید. حالت دوم زمانی است که شخص ثالثی  به تقاضای ثبت‌اختراع متقاضی اعتراض داشته باشد. و سومین حالت زمانی است اعتراض فرد مبنی بر ادعای حق مالکیت باشد. یعنی ادعا کند اختراعی که قرار است به ثبت برسد برای متقاضی نمی‌باشد و مالکیت آن اختراع متعلق به همان معترض است. در صورتی که مدعی اختراع خود را به ثبت نرسانده باید حین اعتراض اقدام به ثبت اختراع خود نماید. برای حل چنین پرونده‌هایی بهتر است از خدمات وکیل کار استفاده نمایید.

اختراعات غیرقابل ثبت

برخی از ایده‌ها و اختراعات امکان ثبت ندارد. که این نوع از اختراعات بر اساس قانون شامل موارد زیر می‌شود:

• آثار هنری و کشفیات و نظریه‌های علمی و ریاضی
• روش‌های درمان و تشخیص بیماری چه برای انسان و چه برای حیوانات
• قواعد لازم برای انجام کارهای اجتماعی و تجاری
• منابع مربوط به ژنتیک و فرآیند‌های بیولوژیکی
• اختراعاتی که سابقاً ثبت گشته‌اند

هزینه‌های ثبت اختراع

ثبت‌اختراع هزینه‌های متنوعی دارد. علاوه بر هزینه‌های هنگام ثبت‌اختراع باید هزینه سالانه نیز جهت حفظ اعتبار اختراع پرداخت گردد. به عبارت دیگر طی مدت اعتبار بیست ساله اعتبار اختراع باید دو ماه قبل از اتمام هرسال هزینه‌ای جهت حفظ این اعتبار پرداخت شود. البته بعد از اتمام اولین مهلت پرداخت هزینه سالانه فرد تا 6 ماه فرصت دارد تا علاوه بر هزینه سالانه دیرکرد آن را نیز پرداخت نماید. جریمه دیرکرد به مقدار نصف هزینه سالانه‌‌ می‌باشد.

سؤالات متداول

حق ثبت‌اختراع به چه معناست ؟

حق ثبت‌اختراع یک قرارداد دوجانبه میان شخص ثبت کننده اختراع و دولت می‌باشد که بر اساس قانون یک حق انحصاری برای استفاده از اختراع را به مدت زمان بیست سال به مخترع تعلق پیدا می‌کند.

آیا می‌توان اختراع را در سایر کشور‌ها ثبت نمود ؟

بله افراد برای ثبت‌اختراع خود در سایر کشور‌ها باید مطابق قوانین معاهده‌ همکاری ثبت بین‌المللی اختراع عمل نمایند.

هزینه ثبت‌اختراع به چه صورت است ؟

علاوه بر هزینه‌های هنگام ثبت‌اختراع باید هزینه سالانه نیز جهت حفظ اعتبار بیست ساله اختراع پرداخت گردد.