مطابق قانون ضابطین دادگستری مامورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات دادستان یا مقامات قضایی قرار دارند که وظیفه آن‌ها کشف، تحقیق، حفظ آثار و دلایل، جلوگیری از پنهان شدن و فرار متهم، اجرای دستورات قضایی و ابلاغ اوراق قضایی می‌باشد. ضابطین در دو دسته قرار می‌گیرند که در ادامه به بررسی دقیق‌تر آن‌ها می‌پردازیم.

منبع : ضابطین دادگستری

ضابطین دادگستری عام

مامورانی که در ذیل این عنوان قرار می‌گیرند صلاحیت این را دارند که در مورد همه جرائم اقدامات لازم را انجام دهند. به عنوان مثال افسران و فرماندهان و درجه داران نیروی انتظامی که در حوزه تخصصی خودشان آموزش دیده‌اند در این گروه قرار می‌گیرند.

توصیه می‌کنیم مقاله جلب متهم را مطالعه نمایید.

ضابطین دادگستری خاص

مامورانی که در این گروه قرار می‌گیرند صلاحیت ندارند که در هیچ جرمی اقدامی انجام بدهند مگر آنکه قانون اجازه داده باشد. به عنوان مثال می‌توان بیان کرد که رئیس و معاون و ماموران زندان در خصوص مواردی که مربوط به زندانیان است در ذیل این گروه قرار می‌گیرند. همچنین می‌توان به سازمان اطلاعات سپاه، ماموران وزارت اطلاعات، ماموران نیروی مقاومت بسیج و سپاه پاسداران اشاره کرد.

توصیه می‌کنیم مقاله بازجویی از متهم را مطالعه نمایید.

ضابطین جانشین

منظور از ضابطین جانشین ضابطینی است که وابسته به دولت نیستند. به عنوان مثال شهروندان عادی در این گروه از ضابطین قرار می‌گیرند. برای بیان واضح این موضوع باید به تبصره ۱ ماده ۴۵ قانون آیین دادرسی کیفری اشاره کرد که بیان می‌کند اگر جرمی محقق شود و ضابطان دادگستری در آن محل حضور نداشته باشند و جرمی که ارتکاب یافته است مشهود باشد در این صورت ضابطین جانشین مثل شهروندان عادی می‌توانند اقدامات اولیه و لازم را انجام دهند به عنوان مثال می‌توانند از فرار مرتکب جرم جلوگیری کنند و یا این که صحنه جرم را همانطور که هست حفظ کنند.

توصیه می‌کنیم مقاله بازداشت موقت را مطالعه نمایید.

ضابطین نظامی

این گروه ضابطین مخصوص جرائم نظامی هستند.

نکات

۱- مطابق ماده ۴۲ قانون آیین دادرسی کیفری بازجویی کردن و همچنین تحقیقات از زنان و افرادی که نابالغند در صورتی که امکان وجود داشته باشد باید توسط ضابطان آموزش دیده زن انجام شود همچنین موازین شرعی نیز باید رعایت گردد.

۲- کسانی که تحت عنوان کارکنان نظام وظیفه فعالیت می‌کنند مطابق ماده ۲۹ قانون آیین دادرسی کیفری ضابط دادگستری به شمار نمی‌آیند. در واقع این افراد تحت نظارت ضابطان وظیفه خود را انجام می‌دهند و مسئولیتشان با ضابطان است.

۳- ریاست و نظارت بر ضابطین در انجام اموری که بر عهده دارند با دادستان است اما اگر قضات تحقیقاتی را به ضابطین بسپارند می‌توانند بر آن‌ها نظارت کنند.

۴- گزارشی که ضابطین ارائه می‌دهند باید ویژگی‌هایی داشته باشد. دو مورد از آن‌ها حائز اهمیت می‌باشد. گزارش آن‌ها باید بر اساس قانون باشد و همچنین نباید مخالف اوضاع و احوال مسلم باشد.

توصیه می‌کنیم مقاله دادسرا را مطالعه نمایید.

تکالیف ضابطین

ضابطین باید همه وقت شکایات را قبول کنند. این شکایات ممکن است کتبی یا شفاهی باشد اگر شکایت‌ها شفاهی باشد ضابطین باید آن‌ها را صورتجلسه کنند.

پس از قبول شکایت توسط ضابطین، آن‌ها تکلیف دارند که رسید به شاکی بدهند. همچنین در اسرع وقت مطابق قانون باید آن را به اطلاع دادستان برسانند.
در راستای قبول شکایت از شاکی ضابطین وظیفه دارند که ایشان را متوجه معاضدت‌های حقوقی بکنند. به عنوان مثال باید به آن‌ها اطلاع بدهند که حق دارند جبران خسارت بخواهند و یا این که می‌توانند از خدمات مشاوره استفاده کنند.

در مراحل مقدماتی تحقیقات وقتی یک شخص به عنوان متهم تحت نظر قرار می‌گیرد ضابطین وظیفه دارند حقوق متهم را کتباً به او تفهیم کنند و از او رسید دریافت کنند و آن رسید را ضمیمه پرونده کنند. همچنین ضابطین وظیفه دارند که تحت نظر بودن و دلایل وارد شدن اتهام را به متهم تفهیم کنند و کتباً ابلاغ کنند و رسید دریافت کنند.

در جرایمی که غیر مشهود هستند ضابطین حق ندارند که شخصی را بازداشت کنند و یا تحقیقاتی را آغاز کنند. همچنین مدتی که می‌توانند یک شخص را تحت نظر قرار دهند در جرایم مشهود ۲۴ ساعت می‌باشد.
آن‌ها نمی‌توانند از متهم اخذ تامین کنند  و در هنگام حضور دادستان یا بازپرس نمی‌توانند مداخله داشته باشند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص ضابطین دادگستری، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون ضابطین دادگستری پاسخ دهند.