توبه مفهومی است که از شرع برداشت شده است و در لغت به معنای ابراز پشیمانی می‌باشد. حال ما در این مقاله به دنبال این هستیم که نقش توبه‌ را در سقوط  و تخفیف مجازات بررسی کنیم و پیش از اینکه وارد جزئیات این بحث بشویم باید بیان کنیم که زمان اظهار ‌توبه‌ و نوع جرائمی که شخص مرتکب می‌شود و مواردی از این قبیل از اهمیت بسیاری برخوردار است. در ادامه به بررسی قانون توبه خواهیم پرداخت.

منبع : قانون توبه | توبه مجرم

جرایم مشمول توبه | قانون توبه

جرائم ارتکابی از سوی مجرم در دو گروه حدی و تعزیری قرار دارد و در صورتی که توبه‌ توسط مجرم محقق شود هر گروه سرنوشت متفاوتی خواهند داشت.
مجازات‌ جرائم حدی در شرع تعیین شده است و مجازات‌ جرائم تعزیری در قانون.
بنابراین شخص مجرم که مرتکب هر یک از جرائم حدی و یا تعزیری شده است می‌تواند در شرایطی توبه‌ کند و مجازاتش را مشمول تخفیف یا اسقاط نماید.

توصیه می‌کنیم مقاله انواع حد را مطالعه نمایید.

توصیه می‌کنیم مقاله حبس تعزیری را مطالعه نمایید.

تخفیف مجازات و معافیت از کیفر با توبه

مطابق قانون مجازات اسلامی اگر شخص متهم قبل از این که دستگیر شود و قبل از اینکه جرمش اثبات گردد توبه کند در این صورت مجازات از بین خواهد رفت.
لازم است به این نکته نیز اشاره کنیم اگر جرایم حدی با اقرار ثابت شده باشند در صورتی که شخص مجرم بعد از اثبات جرم توبه‌ کند و قاضی نیز توبه‌ او را احراز نماید در این صورت مجازات حد ساقط می‌گردد.

توصیه می‌کنیم مقاله اقرار را مطالعه نمایید.
اما در خصوص جرائم تعزیری در صورتی که مجازات درجه پنج تا درجه یک باشد و مجرم از جرمی که انجام داده است توبه‌ کند قاضی می‌تواند در مجازات او تخفیف قائل شود.

اما در مجازات‌های درجه ۶ تا درجه ۸ به سبب اینکه مجازات‌های سبک‌تری هستند در حالتی که شخص مجرم توبه کند موجب می‌شود تا مجازاتش از بین برود.

توصیه می‌کنیم مقاله جرایم تعزیری درجه 7 و 8 را مطالعه نمایید.

به طور خلاصه اگر جرم ارتکابی جزء جرائم تعزیری باشد باید به درجه جرائم توجه کنیم. اگر جرم درجه شش، هفت و هشت باشد و شخصی که مرتکب جرم شده است تو‌به‌ کند و صحت توبه‌ او و سایر شرایط برای قاضی احراز شود در این صورت توبه سبب سقوط مجازت است و اگر جرم ارتکابی در درجه‌هایی غیر از موارد ذکر شده قرار داشته باشد توبه سبب تخفیف مجازات می شود نه سقوط آن.

جرائمی که مشمول توبه‌ نمی‌شوند

همان طور که در مقدمه اشاره شد تعدادی از جرائم هستند که مشمول توبه‌ نمی‌شوند به عنوان مثال جرائمی که مستوجب قصاص و دیه هستند. اگر بخواهیم علتی برای این امر در نظر بگیریم باید بیان کنیم که این جرائم، جرائمی هستند که مربوط به حق‌الناس می‌باشند و به همین دلیل مجازاتشان از طریق اظهار توبه‌ ساقط نمی‌شود.

توصیه می‌کنیم مقاله دیه چیست را مطالعه نمایید.

حد قذف هم شرایط مشابهی دارد و از آن دسته از جرائم محسوب می‌شود که حتی اگر شخص مرتکب توبه‌ کند مجازاتش ساقط نمی‌شود.

حد محاربه زمانی مشمول توبه‌ می‌شود که شخص قبل از دستگیر شدن توبه‌ کند. تنها در این صورت است که توبه‌ سبب سقوط مجازات می‌شود.

در بحث حدود زمانی توبه‌ اثر دارد که قبل از اثبات جرم و قبل از قطعی شدن حکم توبه‌ اظهار شود یعنی تنها در این صورت است که مجازات ساقط می‌شود.

ممکن است این سوال مطرح شود که در بحث حدود اگر بعد از اثبات جرم و بعد از صدور حکم قطعی توبه اظهار شود چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا این توبه دارای اثر است یا خیر؟

اگر جرم جزو حدود باشد و بعد از اثبات جرم شخص مرتکب اظهار توبه‌ کند تنها در صورتی توبه دارای اثر می‌شود که جرمی که از آن صحبت می‌کنیم از طریق اقرار خود متهم اثبات شده باشد. در این صورت دیگر احراز صحت توبه و سایر شرایط توسط قاضی انجام نمی‌شود بلکه دادگاه درخواستی را مطرح می‌کند و رئیس قوه قضائیه این درخواست را به عالی‌ترین مقام رسمی کشور یعنی رهبری پیشنهاد می‌کند و کسی که این عفو را اعمال می‌کند شخص رهبری است.

توصیه می‌کنیم مقاله عفو را مطالعه نمایید.

تعزیرات منصوص شرعی | قانون توبه

نکته قابل ذکر این است که توبه شامل جرائم تعزیری منصوص شرعی نمی‌شود.

در خصوص جرایم تعزیری با دو استثنا روبه‌رو هستیم. استثناء اول مربوط می‌شود به تعزیرات منصوص شرعی که در این مورد توبه شخص مجرم اثری نخواهد داشت و منظور ما از تعزیرات منصوص شرعی جرایمی است که بدون اینکه در گروه جرائم حدی قرار بگیرند نصوص شرعی آن‌ها را قابل تعزیر دانسته‌اند. همچنین اگر جرم تعزیری مشمول قاعده تکرار شود توبه موثر نخواهد بود.

توبه باید نزد چه مقامی اظهار شود ؟

این امکان وجود دارد که شخصی که مرتکب یک جرم می‌شود در دادسرا و یا نزد مامور نیروی انتظامی و بازپرس اظهار ندامت و پشیمانی یا توبه کند باید توجه کنیم که توبه تنها زمانی می‌تواند دارای اثر باشد که نزد قاضی و در دادگاه اظهار شود در غیر این صورت اثری ندارد.

زمانی که توبه نزد قاضی و در دادگاه اظهار می‌شود قاضی وظیفه دارد که صحت آن را احراز کند و مطمئن شود که این توبه بیان کننده ندامت و پشیمانی شخص است تنها در این صورت است که توبه موجب سقوط مجازات می‌شود.

اعتراض دادستان| قانون توبه

شخص دادستان می‌تواند به تصمیم قاضی در خصوص پذیرش توبه از شخصی که مرتکب جرم شده است اعتراض کند به عبارت دیگر ممکن است قاضی صحت توبه شخص مرتکب را احراز کند و پذیرش توبه او موجب سقوط مجازات شود اما دادستان به تصمیم قاضی اعتراض داشته باشد در این صورت او می‌تواند اعتراض خود را در مرجع تجدیدنظر بیان کند.

فلسفه چنین اختیاری برای دادستان محدود کردن اختیارات قاضی در این خصوص است. به عبارت دیگر اگر این اختیار مطلق برای قاضی در نظر گرفته می‌شد و هیچ کسی هم حق اعتراض به تصمیم قاضی را نداشت ممکن بود مشکلاتی ایجاد شود.

همچنین گاهی اوقات این امکان وجود دارد که شخصی به دروغ اظهار توبه و ندامت از جرم ارتکابی کرده باشد. اگر ظاهری بودن توبه احراز شود و جرمی که واقع شده تعزیری باشد در این صورت حداکثر مجازات برای مرتکب در نظر گرفته می‌شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص توبه، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون توبه پاسخ دهند.