در بررسی ابتدایی این عنوان پیش از هر نکته‌ای معنای لغوی آن را بررسی می‌کنیم. عفو در معنای لغوی به معنی ساقط کردن عذاب است. در معنای حقوقی وقتی شخصی مرتکب جرم می‌شود متناسب با جرم ارتکابی برای او مجازات تعیین می‌شود، حال گاهی این مجرم مشمول عفو‌ مجازات می‌شود که در ادامه به بررسی انواع آن و شرایط تحقق آن می‌پردازیم.

منبع : عفو

انواع عفو

عفو‌ در یک تقسیم‌بندی تقسیم می‌شود به عفو‌ عمومی و عفو‌ خصوصی.

عفو‌ عمومی

در متن قانون به صراحت اشاره شده است که مبنای اعطای عفو‌ عمومی قانون است و از این طریق می‌توان این نکته را برداشت کرد که قوه مقننه یعنی قوه‌ای از میان قوای سه گانه که وظیفه قانون گذاری دارد در خصوص اعطای عفو‌ عمومی صلاحیت دارد.

این عفو‌ در خصوص اشخاصی اعمال می‌شود که جزء متهمین یا محکومین باشند.

این عفو در شرایطی است که وضعیت جامعه وضعیت ملتهبی است و برای آرام کردن شرایط اشخاصی را مشمول این عفو می‌کنند مانند وقوع انقلاب در یک کشور.

این عفو‌ به گروه خاصی از مجرمین اعطا نمی‌گردد و معمولا قشر وسیعی را در بر می‌گیرد.

عفو عمومی شامل مرتکبینی مثل مباشرت و معاون نیز می‌شود. همچنین این نوع از‌ عفو علاوه بر اینکه شامل مجازات‌های اصلی می‌شود، مجازات‌های تبعی و تکمیلی را نیز در بر می‌گیرد. لازم به ذکر است که مجازات‌های تبعی در حکم ذکر نمی‌شوند.

توصیه می‌کنیم مقاله معاونت در جرم را مطالعه نمایید.

وقتی عفو‌ عمومی شامل حال کسی باشد تمام مجازات‌های اصلی، تبعی و تکمیلی از سجل کیفری او پاک می‌شوند.

اگر عفو عمومی زمانی شامل حال شخص شود که هنوز تعقیب صورت نگرفته باشد دیگر امکان تعقیب وجود ندارد و اگر بعد از صدور حکم قطعی باشد محکومیت او زایل می‌شود و باقیمانده مجازاتش اجرا نمی‌شود.

اگر شخصی یک بار مشمول عفو‌ عمومی شود و دوباره مرتکب جرمی شود در جرم بعدی این شخص دیگر شامل قاعده تکرار نمی‌شود. در این خصوص باید بیان کرد که در عفو‌ خصوصی شخص در شرایط مذکور شامل این قاعده می‌شود.

عفو خصوصی

در عفو‌ خصوصی باید اشاره کرد که پیشنهاد آن را رئیس قوه قضائیه به مقام رهبری می‌دهد و پس از اینکه مقام رهبری این پیشنهاد را تایید کردند اعمال می‌شود.

این نوع از عفو‌ شامل اشخاصی که متهم هستند نمی‌شود بلکه این عفو اختصاص به افرادی دارد که محکوم شده‌اند.

این نوع از عفو تنها نسبت به شخص معین است و اگر جرم یک شخص معاونت در جرم باشد مشمول این نوع از عفو نمی‌شود.

بر اساس متن صریح قانون در اصل 110 مقامی که حق اعطای عفو خصوصی را دارد مقام رهبری است.

این عفو‌ مجازات‌های تبعی و تکمیلی را زایل نمی‌کند بلکه تنها اختصاص به مجازات‌های اصلی دارد و اجرای آن را متوقف می‌سازد.

قصاص و دیات

جرائمی که در خصوص قصاص و دیات است متضمن نفع و حق افرادی است و این حق زمانی محقق می‌شود که مجازات مربوطه اعمال شود. حال ممکن است به جهات و دلایلی بخشش ذی حق دعوا شامل حال مجرم شود ولی به هیچ عنوان مجازات این شخص مشمول عفو نمی‌شود.

توصیه می‌کنیم مقاله دیه چیست را مطالعه نمایید.

شرایط اشخاصی که مشمول عفو خصوصی می‌شوند

یکی از شرایطی که باید برای شامل شدن عفو خصوصی وجود داشته باشد این است که شخص محکوم شاکی خصوصی نداشته باشد و یا اگر هم دارد رضایت او را گرفته باشد، همچنین او باید مدتی از دوران محکومیتش را سپری کرده باشد.

توصیه می‌کنیم مقاله شرایط تخفیف مجازات را مطالعه نمایید.

مناسبت‌هایی که عفو خصوصی را به دنبال دارند

1ـ ولادت‌ حضرت رسول اکرم «ص» ۱۲ تا ۱۷ ربیع‌الاول.
2ـ مبعث‌ حضرت رسول اکرم «ص» ۲۷ رجب.
3ـ ولادت‌ حضرت امیرالمؤمنین «ع» ۱۳رجب.
4ـ ولادت‌ حضرت فاطمه‌ زهرا «س» ویژه‌ عفو محکومین نسوان ۲۰ جمادی الثانی.
5ـ ولادت حضرت امام حسین «ع» ۳ شعبان.
6ـ ولادت حضرت قائم «عج» ۱۵ شعبان.
7ـ عید سعید فطر، اول شوال.

8- عید سعید قربان، ۱۰ ذی‌حجه.
9ـ عیدسعید غدیر، ۱۸ ذی‌حجه.
10ـ سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، ۲۲ بهمن.
11ـ عید نوروز، اول فروردین.
12ـ سال‌روز جمهوری اسلامی، ۱۲ فروردین.
13ـ سال‌روز حماسه فتح خرمشهر ویژه‌ عفو محکومین نیرو‌های مسلح، ۳ خرداد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص عفو، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون عفو پاسخ دهند.