مستثنیات دین

اموالی است که قانون‌گذار، آن‌ها را از لوازم امرار معاش و ضروری برای کار یا زندگی فرد محسوب و درنتیجه، آن‌ها را در شمار مستثنیات قرار داده است، بدین معنی که نمی‌توان حکم را از محل توقیف و فروش آن اموال اجرا کرد.

در این خصوص باید توجه داشت که:

۱.اجرای حکم، ناظر به عین متعلق به محکوم‌له است: دراین صورت مال قابل توقیف است و با مستثنیات دین مواجه نیستیم. برای مثال اگر یخچال متعلق به شخصی، در تصرف غیر باشد و مالک بخواهد آن را مسترد کند خوانده نمی‌تواند به این استناد کند که یخچال در شمار مستثنیات است.

۲.اجرای حکم، ناظر به عین متعلق به محکوم‌له نیست: دراین صورت با مستثنیات دین مواجه هستیم یعنی اجرای حکم از مستثنیات امکان‌پذیر نیست. برای مثال اگر محکوم‌له ده میلیون طلبکار باشد برای وصول طلبش از محکوم‌علیه نمی‌تواند یخچال خانه بدهکار را توقیف کند.

احکام مستثنیات دین

۱.فقط ناظر به شخص حقیقی است.

۲.محدودیت‌های مستثنیات دین در احکام جزایی مبنی بر استرداد، ضبط یا مصادره اموال محکومین راه ندارد.

۳. قواعد مستثنیات در اجرای احکام داوری، گزارش اصلاحی و احکام صادره از هیات تشخیص و هیات حل اختلاف کار که اجرای آن توسط دادگاه‌هاست، باید رعایت شود.

۴.قواعد مستثنیات در خصوص تامین خواسته نیز اجرا می‌شود.

۵.اگر خود محکوم‌علیه راضی به توقیف مالی شود که از مصادیق مستثنیات دین است دراین صورت، آن مال از شمار مستثنیات دین خارج محسوب و قابل توقیف می‌شود.

۶.قواعد مستثنیات فقط در زمان حیات محکوم‌علیه اجرا می‌شود.

۷.سهم‌الارثی که به شخص بدهکار می‌رسد می‌تواند از جانب طلبکاران توقیف شود مگر اینکه به دلیل تنگدستی و نیاز وی جزو مستثنیات دین قرار گیرد.

۸.اگر مستثنیات دین تغییر ماهیت دهند مثلا خانه‌ای در طرح عمرانی دولت تخریب شود و دولت پول آن را بپردازد سبب خروج آن از شمار مستثنیات دین است. مگر اینکه محرز شود که آن مبلغ برای تهیه خانه دیگری تخصیص یافته است.

موارد مستثنیات دین

۱.مسکن محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل او با رعایت شئون عرفی و اجتماعی محکوم‌علیه هنگام اعسار. 

۲.اثاثیه مورد نیاز ضروری برای زندگی محکوم‌علیه، خانواده و افراد تحت تکفل او.

۳.آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل وی و در زمان عرفی ذخیره آذوقه.

۴.کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی اهل علم و تحقیق.

۵.وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه‌وران، کشاورزان و سایر ابزاری که برای امرار معاش محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل او ضروری است. محل کار بر خلاف ابزار کار، در شمار مستثنیات نیست مثل مغازه.

۶.تلفن مورد نیاز و استفاده مدیون.

۷.مبلغی که مستاجر در ضمن عقد اجاره به موجر می‌پردازد. مشروط بر اینکه موجب اعسار مستاجر نگردد. اما اگر این مبلغ اضافه بر نیاز مستاجر باشد توقیف می‌شود.

تشخیص تناسب عرفی مستثنیات 

۱.مرجع تشخیص این امر که آیا مالی در شمار مستثنیات است یا نه، دادگاه اجراکننده حکم است.

۲.مرجع تشخیص این امر که آیا مال معرفی شده، متناسب با شئون عرفی محکوم‌علیه است یا خیر، دادگاه صادرکننده حکم قطعی است.

البته در مواردی مثل اجرای آرای داوری یا اجرای آرای هیات‌های تشخیص و هیات‌های حل اختلاف اداره کار، به‌دلیل آن که این آرا توسط دادگاه صادر نشده، تشخیص متناسب بودن یا نبودن اموال توقیفی با شئون عرفی محکوم‌علیه توسط همان دادگاه اجرا کننده حکم به عمل می‌آید.

۳.اگر مال توقیف شده مورد نیاز محکوم‌علیه باشد اما بیش از شئون متعارف وی باشد و قابل تجزیه هم نباشد، آن مال فروخته می‌شود و از حاصل فروش، مبلغی معادل تهیه مالی متناسب با شئون عرفی به او داده می‌شود و بقیه توقیف می‌گردد.

۴.تصمیم دادگاه درخصوص موارد فوق قابل اعتراض نیست.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مستثنیات دین، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون مستثنیات دین پاسخ دهند .

برای دریافت مشاوره حقوقی می توانید با متخصصین و وکلای با تجربه وکیل دات کام با شماره 02166419012 تماس بگیرید.

منبع « مستثنیات دین