یکی از اصطلاحات رایج در مبحث بیع که ممکن است بارها شنیده باشید «خیار یا خیار فسخ» است. اشخاصی که معاملات بزرگ و مهم انجام می‌دهند با این کلمه بسیار آشنا هستند. خیار به معنی توانایی فسخ است. از منظر حقوقی «خیار» به معنای اختیار در برهم زدن معامله به صورت یک جانبه است. در شرایط خاصی قانونگذار این اجازه را به طرفین معامله داده است که یک جانبه معامله را برهم بزنند. به این اختیار در فسخ یک جانبه اصطلاحا خیار یا خیار فسخ گویند. خیارات دارای انواع مختلفی هستند در این مبحث به خیار تبعض صفقه می‌پردازیم.

برای دریافت مشاوره حقوقی می توانید با متخصصین و وکلای با تجربه وکیل دات کام با شماره 02166419012 تماس بگیرید.

منبع: خیار تبعض صفقه | مفهوم و تعریف – نحوه اعمال – محاسبه میزان ثمن

تعریف خیار تبعضه صفقه

تبعض در لغت به معنای تجزیه گشتن و صفقه نیز اصطلاحا معادل معامله می‌باشد.

ماده 441 قانون مدنی به طور کامل این خیار را تعریف کرده است. به عبارتی وقتی که بیع به دو قسم تقسیم و تجزیه می‌شود که یک قسمت صحیح است اما قسمت دیگر به دلایلی باطل است. در اینجا برای شخصی که این تجزیه شدن به ضرر او باشد این حق وجود دارد که کلا معامله را یک طرفه فسخ کند.

چگونگی اعمال خیار تبعض صفقه

بر اساس ماده 441 قانون مدنی در صورتی که مبیع یا ثمن هر کدام تجزیه شوند شخصی که متضرر شده است می‌تواند یک جانبه معامله را فسخ نماید. این خیار هم برای مبیع یعنی آنچه که مورد معامله قرار می‌گیرد مثلا خانه و ماشین قابل اعمال است و هم برای ثمن یعنی عوض معامله که در مقابل مبیع، خریدار به فروشنده می‌دهد مثلا پول یا طلا.

در این صورت شخص می‌تواند یا کلا معامله را فسخ کند یا اینکه بخشی از معامله که باطل است را بهم بزند ثمن خود را پس بگیرد و قسمت دیگر که صحیح است را بپذیرد. اختیار این موضوع با کسی است که حق خیار دارد.

قبول بخشی از معامله

همان طور که در ماده 441 قانون مدنی گفته شده است صاحب خیار این حق را دارد که با استناد به خیار تبعض صفقه کلا معامله را برهم بزند یا اینکه بخش صحیح را قبول کند و ثمن قسمت باطل را بگیرد. به طور مثال شخص الف خانه‌ای را به شخص ب می‌فروشد. بعدا معلوم می‌شود که 2 دنگ از این خانه متعلق به شخص ج بوده است. در این صورت شخص ب این حق را دارد که یا کلا معامله را برهم بزند یا اینکه آن بخشی را که متعلق به شخص الف بوده قبول کند و پولی را که برای بخش شخص ج پرداخت کرده است پس بگیرد.

شرایط اعمال خیار تبعض صفقه

برای اینکه شخص بتواند از خیار تبعض صفقه استفاده نماید یک شرط در ماده 443 قانون مدنی مطرح شده است. زمانی شخص می‌تواند از خیار خود استفاده کند که مشتری در هنگام معامله نسبت به این مشکل آگاه نباشد. یعنی در مثال قبلی که مطرح شد، زمانی ب که خریدار است می‌تواند از خیار تبعض صفقه استفاده کند که در هنگام خرید عالم به این موضوع نبوده که دو دانگ متعلق به شخص ج است. اما اگر می‌دانسته و باز هم معامله را انجام داده در این صورت نمی‌تواند معامله را برهم بزند. در این حالت پولی که خریدار در برابر بخش باطل داده است به او برمی‌گردد اما معامله را نمی‌تواند برهم بزند.

اما اگر بخواهد بخشی را بپذیرد و بخش دیگر را رد کند علاوه بر شرط بالا باید شرایط دیگری رعایت گردد از جمله:

1/ مورد معامله قابل تجزیه باشد. یعنی بتوان آن بخشی از معامله را که باطل است جدا کرد و بخش دیگر را که نسبت به آن معامله درست است نگه داشت.

2/ بخشی که باطل شده است از عناصر اصلی معامله نباشد. یعنی به نحوی نباشد که اگر آن بخش حذف شود باعث تغییر ماهیت و اقتضای معامله گردد.

محاسبه میزان ثمن در خیار تبعض صفقه

ماده 442 قانون نحوه تقسیط ثمن معامله را به طور کامل توضیح داده است. در ابتدا باید قیمت مجموع مبیع را محاسبه کرد سپس قیمت قسمتی را هم که در مالکیت مشتری قرار گرفته است محاسبه می‌کنند. در انتها هر نسبتی که بین قسمت کل مبیع و قسمتی که در اختیار مشتری است ایجاد شد همان میزان از ثمن را بایع نگه می‌دارد و مابقی را به مشتری برمی‌گرداند.

آنچه مهم می‌باشد قیمت کل و قیمت بخش صحیح معامله است که مشتری مالک آن شده است. به طور مثال قسمتی که مشتری صاحب آن شده است 1 میلیون تومان ارزش دارد و کل مال 3 میلیون می‌ارزد. مشتری همه سه میلیون تومان را پرداخت کرده است. در اینجا ارزش قسمت مشتری به کل مبیع یک سوم است در این صورت بایع فقط می‌تواند یک سوم یا همان یک میلیون تومان را بردارد و مابقی را باید به مشتری پس بدهد. چون قطعا معامله نسبت به یک سوم از مبیع انجام شده و نسبت به دو میلیون دیگر باطل است.

مالیت نداشتن قسمت باطل

در صورتی که بعد از تجزیه مشخص شود قسمتی که باطل شده است اصلا ارزش و مالیت ندارد تقسیط ثمن صورت نمی‌گیرد. به طور مثال دو نفر با هم چیزی را به مبلغ 6 میلیون معامله کرده‌اند. بعد از مدتی معلوم می‌شود که بخشی از این مبیع غیر قابل معامله بوده است، معامله نسبت به آن باطل بوده و اصلا ارزش و مالیتی ندارد. در این صورت نیازی نیست که 6 میلیون تقسیط شود. زیرا مشتری این 6 میلیون را در واقع در برابر بخشی که ارزش دارد پرداخت کرده و تمام آن بخش هم اکنون در دست او است و بخشی که باطل شده اصلا ارزش نداشته است.

هنگامی که در معاملات دچار مشکل می‌شوید بهترین و مطمئن‌ترین راه مشورت کردن با یک وکیل مجرب است. شما می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی و آنلاین وکیل دات کام برای دریافت پاسخ سوالات خود در خصوص معاملات و خیار تبعض صفقه استفاده نمایید.

برای دریافت مشاوره حقوقی می توانید با متخصصین و وکلای با تجربه وکیل دات کام با شماره 02166419012 تماس بگیرید یا می توانید مقالات مجله حقوقی وکیل دات کام را مطالعه نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص خیار تبعض صفقه، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون خیار تبعض صفقه پاسخ دهند.

سوالات متداول

خیار تبعض صفقه چیست ؟

اختیار برهم زدن یک جانبه معامله به دلیل تجزیه معامله به بخش صحیح و بخش باطل که در مطلب به تفصیل پاسخ داده شده است.

آیا می‌توان بخشی از معامله را قبول و بخشی دیگر را رد کرد ؟

بله با استفاده از خیار تبعض صفقه این امکان وجود دارد که در مطلب به تفصیل پاسخ داده شده است.

نحوه محاسبه ثمن در خیار تبعض صفقه چگونه است ؟

بر اساس نسبت قسمت صحیح بر کل مبیع محاسبه می‌شود که در مطلب به تفصیل پاسخ داده شده است.

سوالی دارید؟ با ما تماس بگیرید

تماس با برترین مشاوران در سراسر کشور از 8 صبح الی 12 شب حتی ایام تعطیل

شماره تماس :66419012-021

منبع: خیار تبعض صفقه | مفهوم و تعریف – نحوه اعمال – محاسبه میزان ثمن